از مشخص بودن نقش ها تا حمایت های عاطفی، حجت الاسلام دکتر مهدی هادی- روان شناس: وقتی درباره ویژگی های خانواده موفق صحبت می کنیم باید توجه داشته باشیم که یک خانواده آرمانی را در نظر می گیریم ولی می دانیم قرار نیست دقیقا همه خانواده ها همه این ویژگی ها را داشته باشند؛ بلکه این خانواده آرمانی را ترسیم می کنیم تا بدانیم برای رسیدن به کمال و لذت بردن از زندگی باید چنین مسیری را طی کنیم و هر چقدر توانستیم به این هدف نزدیک تر بشویم قاعدتا موفقیت بیشتری به دست آورده ایم. بر اساس این مقدمه به مناسبت روز جهانی خانواده ویژگی های یک خانواده بالنده و موفق را بیان می کنیم؛ خانواده ای که تلاش می کند در آن استعدادها شکوفا شود و افرادش به خوشبختی و سعادت دسترسی پیدا کنند.... ۱ - مشخص بودن جایگاه و نقش اعضای خانوادهاولین ویژگی یک خانواده بالنده این است که هر کسی در جایگاه خودش قرار می گیرد و نقش خودش را به خوبی ایفا می کند. همانطور که در یک کشور هر مسئولی باید در جایگاه خودش قرار بگیرد و نقش و وظیفه و حیطه فعالیتش معلوم باشد تا مملکت پابرجا و بالنده باشد، در خانه هم باید همین اتفاق بیفتد؛ یعنی باید معلوم باشد پدر چه جایگاهی دارد و چه وظایفی بر عهده اش است. پدرها باید نقش فرمانده کل و مدیریت خانه را بر عهده داشته باشند. باید معلوم شود مادر چه نقش و جایگاهی دارد؛ مادر نقش محور عاطفی و مدیر داخلی خانه را دارد و افراد خانه حول مادر به فرماندهی پدر جمع می شوند و تلاش می کنند به خوشبختی و سعادت دست یابند. در خانواده های نا موفق افراد جایگاه خودشان را از دست داده اند و نقش ها معلوم نیست؛ یعنی معلوم نیست چه کسی قرار است حرف آخر را بزند؛ معلوم نیست اگر خطایی اتفاق بیفتد چه تنبیهی باید صورت بگیرد و اصلا معلوم نیست چه کسی قرار است این تنبیه را اعمال کند.۲ - عدالت و نبود تبعیضویژگی دوم خانواده موفق این است که در چنین خانواده ای عدالت در تقسیم امتیازها و مسئولیت ها و عواطف وجود دارد. در ویژگی اول گفتیم پدر فرمانده و مادر محور عاطفی ومدیر داخلی خانه است. در یک خانواده بالنده همه فشارهای خدماتی روی یک فرد نیست. مثلا این طور نیست که مادر موظف باشد تمام کارهای خدمات رسانی به دیگران را انجام بدهد یا سنگ صبور و پناهگاه عاطفی دیگران باشد، بدون این که کسی به نیازها و عواطف او فکر کند. اگر این اتفاق بیفتد مادر بعد از مدتی فرسوده می شود و نقش واقعی خودش را از دست می دهد و آسیب می بیند. اگر قرار باشد تمام مسائل اقتصادی، درآمدها، حل و فصل ها، تصمیم گیری ها به عهده پدر باشد، بعد از مدتی پدر ناتوان می شود ضمن این که دیگران هم در این مسیر رشد نمی کنند. پس در یک خانواده موفق تلاش می شود امتیازات، مسئولیت ها و عواطف به صورت عادلانه تقسیم شود.۳ - زندگی مسالمت آمیز با دیگران به دور از دیکتاتوریدر خانواده بالنده مدیریت بر روابط انسانی تکیه دارد. منظور این است که وقتی قرار می شود مادر مدیر داخلی خانه باشد و امور را سامان بدهد و پدر فرمانده کل و مدیر خانواده باشد؛ پیش از آن که به رابطه های «من از تو بالاترم»، «من پدر توام»، «من شوهر توام»، «من مادر این خانه ام» و... پرداخته شود، تاکید روی روابط انسانی است. من یک انسانم، دیگر اعضای خانواده من هم انسانند. همانطور که من حق اظهار نظر دارم، دیگران نیز چنین حقی را دارند. شما می بینید در جامعه نبوی که پیامبر(ص) به عنوان اشرف مخلوقات زندگی می کند و حکومت تشکیل داده و رهبر حکومت است؛ در موارد متعددی در مسجد النبی می نشیند و مردم را دعوت می کند که بیایید با هم مشورت کنیم. درست است که پیامبر(ص) بالاترین شخصیت عالم امکان است، اما به دو علت اجازه می دهد دیگران هم اظهار نظر کنند. 1 - وقتی دیگران اجازه اظهار نظر دارند رشد می کنند و نقص ها و کمالات خودشان را بهتر می شناسند. 2 - پیوند های انسانی محکم تر می شود. وقتی من می بینم محکوم هستم به آنچه که مقام بالاتر دستور می دهد، احساس خوبی ندارم و ارتباطم با او خراب می شود اما وقتی ببینم می توانم اظهار نظر کنم، علاقه ام نیز به او بیشتر می شود.۴ - مثبت اندیشیبر خانواده های موفق مثبت اندیشی حاکم است. مفهوم مثبت اندیشی خوش خیالی و بی خیالی نیست. انسان مثبت اندیش کسی است که به گذشته فکر می کند، از آن عبرت می گیرد، از زمان حال بهره می گیرد و امید دارد در آینده اتفاق های خوب بیفتد؛ بر داشته های خود تاکید دارد و نداشته های خودش را می پذیرد. به عنوان مثال کسی که عضو یک خانواده بالنده است و وضع مالی خوبی ندارد به جای این که به دیگر اعضای خانواده حمله کند و با غر زدن و بی احترامی و پرخاش حال خود و دیگران را خراب کند، می پذیرد که الان وضع مالی خوبی ندارد؛ بررسی می کند چرا وضع مالی اش خوب نیست و چگونه می تواند آن را بهتر کند؛ همچنین تلاش می کند ببیند چه دارد تا از آن داشته ها برای سعادت و عاقبت به خیری استفاده کند. فرد مثبت اندیش به دنبال شکوفایی استعداد های خود و دیگر اعضای خانواده است؛ در حال و گذشته غرق و از آینده غافل نمی شود و از طرف دیگر آنقدر به آینده فکر نمی کند که امروز خودش را خراب کند.۵ - ارتباط عاطفی مناسب اعضای خانوادهپنجمین ویژگی خانواده موفق، تبادل عاطفی مناسب است. در خانواده های موفق تبادل عاطفی بسیار بالا و عالی وجود دارد. در این خانواده ها افراد به راحتی نسبت به هم ابراز علاقه می کنند، از موفقیت یکدیگر خوشحال می شوند، از نظر عاطفی یکدیگر را حمایت می کنند و به یکدیگر احساس امنیت و آرامش می دهند، سنگ صبور و راز دار یکدیگرند و هر فرد، خانه خودش را آرام ترین محل دنیا می داند.۶ - قدرت حل مسئلهویژگی ششم تلاش برای حل مشکلات است. در خانواده های معمولی و ناموفق روشی برای حل مشکلات وجود ندارد. اگر کسی دچار یک مشکل شود مورد حمایت واقع نمی شود و حتی مورد حمله قرار می گیرد. شاید شما با چنین صحنه ای مواجه شده باشید که گاهی یکی از اعضای خانواده مرتکب اشتباهی می شود و دیگر اعضا به جای فکر کردن درباره حل مشکل به او حمله و او را سرزنش می کنند که چرا مرتکب چنین خطایی شده است. چنین رفتاری صحیح نیست. ما باید برای حل مشکلاتمان روش داشته باشیم. در برخورد با مشکلات اولین کاری که باید انجام بدهیم تلاش برای جلوگیری از بیشتر شدن ضرر و جبران ضررهایی است که تا الان اتفاق افتاده. در اینجا لازم است به این نکته هم اشاره کنیم که در یک خانواده بالنده علاوه بر این که تشویق و حمایت وجود دارد، تنبیه هم هست. ولی تنبیه اولین اقدام نیست. بر اساس تشویق سعی می شود فرد به کار خیر وادار و از کارهای بد دور شود. در برخورد با مشکل اولین گام تلاش برای حل آن است؛ در صورتی که نیاز بود و در صورتی که تنبیه می توانست به افراد کمال بدهد، تنبیه اعمال می شود. باید توجه داشت که منظور از تنبیه پرخاشگری، توهین و کتک زدن نیست بلکه تنبیه یعنی آگاه کردن فرد که می تواند به صورت محروم کردن او از یک امتیاز یا برخی امتیازات باشد.۷ - کسب تجارب جدیدویژگی هفتم خانواده موفق، ایجاد فضا برای کسب تجارب جدید است. خانواده های ناموفق در کسب تجربه جدید ضعیف عمل می کنند. در تمام سال هایی که کار می کنند فقط یک مسیر را از منزل تا سر کار طی می کنند، یعنی حاضر به تجربه دیگر فعالیت های اقتصادی نیستند. اگر برای تفریح به پارک می روند، همه عمر، همین کار را انجام می دهند و تفریح دیگری را امتحان نمی کنند، همیشه برای مسافرت به یک شهر می روند و... اما خانواده موفق تلاش می کند در فضای امن و با رعایت مسائل قانونی و اخلاقی، تجربه های جدید کسب کند.۸ - تامین نیازها و جبران خستگی ها در خانوادههشتمین ویژگی خانواده موفق تلاش برای شناسایی نیازهای اعضای خانواده و تامین آن نیازهاست. یادمان باشد اگر خانواده محلی برای تامین نیاز ها و جبران خستگی ها نباشد، فرد از آمدن به خانه و بودن در آن لذت نمی برد. یک مرد باید بداند مهم ترین و اصلی ترین جایی که می تواند نیازهایش را در آن برآورده کند و خستگی هایش را از بین ببرد خانواده است. یک خانم خانه باید مطمئن باشد که آنجایی که نیازهایش شناسایی و پاسخ داده می شود تنها خانواده است و دیگر اعضای خانواده نیز باید چنین حسی را داشته باشند. متاسفانه در خانواده های ناموفق، سایر اعضای خانواده برای به دست آوردن فضای امن و فضایی که بتوانند نیازشان را برآورده کنند مجبور می شوند از خانواده بیرون بروند که این اتفاق باعث متزلزل شدن کانون خانواده و دیگر آسیب های فردی و اجتماعی می شود.۹ - شکوفایی استعدادهاآخرین ویژگی که می توان برای یک خانواده بالنده و موفق برشمرد، این است که خانواده محلی برای آموزش و شکوفا کردن استعدادهاست. در چنین خانواده ای متناسب با شرایط هر فرد، جنسیت، سن و مراحل رشدش به او کمک می شود تا بیاموزد چه وظیفه و نقشی دارد و چگونه می تواند آن را به نحو احسن ایفا کند.خراسان - مورخ پنج‌شنبه 1393/02/25 ذباح